Wyzwania rozwojowe dzieci trzyletnich

Rozwój dzieci trzyletnich

Jednym z najważniejszych obszarów rozwoju dziecka trzyletniego jest doświadczanie samodzielności, które prowadzi do niezależności od innych osób, umożliwia nawiązywanie kontaktów społecznych i wpływa na kształtowanie tożsamości.

Dziecko trzyletnie w zakresie samodzielności:

posługuje się łyżeczką, kubkiem i łyżką;
gryzie i żuje pokarmy,zwłaszcza twarde;
myje się, przestrzegając kolejnych etapów czynności;
zdejmuje części garderoby;
porządkuje zabawki i rekwizyty;
odkłada wszystko na miejsce;
towarzyszy dorosłym podczas niektórych prac (przy nakrywaniu do stołu);
ma świadomość swoich pragnień;
umie dokonać wyboru (np. w co chce się bawić, dokąd chce pójść, co chce jeść, co chce oglądać);
umie „walczyć” o zaspokojenie swoich pragnień i samodzielność („ja sam”);
wie, czy jego zachowanie jest akceptowane społecznie, czy nie jest.

Samodzielność wiąże się z innymi obszarami rozwoju dziecka m.in. z mową i myśleniem.

Obserwując zakres jego samodzielnych działań, możemy określić, na jakim poziomie rozwoju jest mowa (okres wyrazu, zdania pojedynczego, złożonego; spontaniczna, sytuacyjna; celowa, intencjonalna; wymowa dziecka jest w fazie rozwoju i dziecko ma prawo do popełniania błędów) i myślenie dziecka (faza przejściowa między myśleniem sensoryczno-motorycznym a myśleniem konkretno-wyobrażeniowym).

W trzecim roku życia uczucia dziecka cechuje niedojrzałość (krótkotrwałość i zmienność – labilność uczuć). Nie są to jednak uczucia powierzchowne i słabe. Są one gwałtowne i zauważalne w wielu codziennych sytuacjach i spontanicznym zachowaniu. Trzylatek nie umie kontrolować swoich reakcji i ukrywać ich przed otoczeniem. Często podczas swobodnej aktywności można usłyszeć jego płacz, krzyk, śmiech, śpiewanie, zobaczyć podskakiwanie z radości, chowanie się za dorosłym, kiedy jest niepewne lub zawstydzone, zasłanianie się dłońmi ze strachu.

Dziecko potrafi odwzajemniać uczucia i dzielić się nimi z najbliższymi. Jest zainteresowane drugim człowiekiem oraz jego uczuciami i reakcjami na te uczucia. Nie potrafi jednak dzielić się z nikim zabawkami i jest zazdrosne o miłość rodziców. Podejmuje zabawę samotną, ale czasami szuka okazji do współdziałania lub zabawy obok siebie. Bardzo dotkliwie przeżywa nieporozumienia i konflikty w rodzinie (np. smutek matki, zdenerwowanie ojca).

Trzylatek zaczyna współdziałać z dorosłymi w codziennych czynnościach domowych, czasami umie określić cel swojego działania i dążyć do niego. Potrafi zaprezentować dorosłymi rodzicom umiejętności wokalne i recytatorskie. Nie potrafi hamować swoich pragnień i powstrzymać się od działań zmuszających otoczenie do ich zaspokojenia, oraz zaakceptować odraczania realizacji jego życzeń. Wszystko musi mieć natychmiast. Typowe dla tego okresu jest: przeciwstawianie się woli dorosłych, nieprzestrzeganie nakazów i zakazów (tzw. negatywizm). Pojawiają się też pierwsze trudności wychowawcze. Dziecko trzyletnie nie umie zrozumieć i przewidzieć wielu sytuacji. Nie orientuje się w czasie, dlatego często pyta: „Kiedy przyjdzie po mnie mama?”, „Czy przyjdzie do przedszkola?”.

Obraz „ja” tworzy na podstawie opinii dorosłych na swój temat. Pożądane zachowania dorosłego w tym okresie rozwoju dziecka to: stanowczość, konsekwencja, opanowanie, cierpliwość, serdeczność i wyrozumiałość. Te cechy stanowią o miłości dorosłego do dziecka.

W wieku trzech lat potrzebą dziecka jest kontakt społeczny z rówieśnikiem dlatego powinno ono mieć możliwość: nawiązywania więzi społecznych z rówieśnikami; podejmowania zabaw z nimi; przestrzegania zawartych umów dotyczących współżycia grupie; stykania się z trudnymi sytuacjami podczas zabawy; wypróbowywania własnych umiejętności radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych; dostrzegania przeżyć i potrzeb innych członków grupy; dokonywania wyborów i zdawania sobie sprawy z ich konsekwencji.

Ważną potrzebą rozwojową jest eksploracja otoczenia, która prowadzi do poznawania cech i funkcji przedmiotów. Dziecko trzyletnie musi manipulować przedmiotami i poznawać je wielozmysłowo. Podczas podejmowania m.in. zabaw manipulacyjnych, konstrukcyjnych, swobodnych i tematycznych poznaje pojęcia dotyczące wielkości i położenia przedmiotów w przestrzeni. Trzylatek umie używać słów oznaczających nazwy przedmiotów i ich cechy; nazywa czynności wykonywane przez ludzi, zwierzęta czy przedmioty; zaczyna interesować się książką; jest w stanie wskazać odpowiedni obrazek lub postać; potrafi dobrać w pary takie same obrazki; porządkuje i szereguje przedmioty według jednej cechy, określa różnice między przedmiotami.

Dziecko w wieku trzech lat jest coraz sprawniejsze fizycznie.

Potrafi:

zachować kierunek w biegu, zareagować na sygnał, znak, barwę, dźwięk;
wykonać łatwe formy podskoków, oczyścić ubranie i buty z piasku i śniegu, pokonać łatwą przeszkodę;
wykonać proste ćwiczenia rytmiczne w oparciu o piosenkę;
rysować kredkami, kredą;
malować farbami, lepić z plasteliny, modeliny i masy solnej;
naklejać gotowe elementy w określone miejsca;
zapiąć guzik, chwycić przedmiot pęsetą.